Kablolu/Kablosuz ağ bağlantı hızı ile İnternet hızı arasındaki fark nedir? 

Kablolu ağlar günümüzde 10/100/1000 Mbps değerlerinden birisini otomatik olarak seçip çalışacak şekilde yapılandırılmışlardır. Eski bilgisayarlarda 10/100 Mbps Ethernet kartları (kablolu ağ bağdaştırıcısı) kullanılmaktayken, günümüzde 10/100/1000 çalışabilen Ethernet kartları oldukça yaygındır.  Fakat bu durum en yüksek hız ile çalışabileceğinizi garanti etmez, sadece bilgisayarınızın bu hızları desteklediğini gösterir. 

Bu hıza ulaşabilmek için kablonun diğer ucundaki Ethernet anahtarlama cihazının da (switch, modem vs) aynı özellikte olması gerekir. 

Buna ek olarak bağlantıyı sağlayan kabloların da kaliteli ve tam kapasitede çalışabilir olması gerekmektedir. Bahsedilen bu gereksinimler sağlandığında bilgisayar ile karşısındaki Ethernet anahtarlama cihazı arasında 1000 Mbps bağlantı sağlanabilir. Ethernet kablolarında 8 adet tel bulunmaktadır ve bunların 4 tanesinin sağlıklı iletişim yapması 100 Mbps bir hız için yeterlidir. Fakat 1000Mbps bağlantı için bu kabloların 8’inin de sağlıklı şekilde çalışması gerekmektedir. 

Bir bilgisayar ile Ethernet anahtarlama cihazı arasındaki standart bir bağlantıda en az 3 adet kablo ve 6 adet konnektör geçilmiş olur. Bunlardan herhangi birisindeki sorun 1000 Mbps olan hızı 100 ve hatta 10 Mbps’ye düşürebilir.

Bu kabloları şu sırayla tanımlayabiliriz;

1-Bilgisayar ile duvardaki data prizi arasındaki birkaç metrelik Ethernet kablosu
2-Duvardaki data prizi ile veri merkezindeki data prizi arasındaki yapısal kablolama
3-Veri merkezindeki data prizi ile Ethernet anahtarlama cihazı (switch) arasındaki Ethernet kablosu

Son kullanıcıların sadece 1 numaralı kabloyu değiştirebilme veya müdahale edebilmesi söz konusudur. Geri kalan kablolar ve konnektörler ise binanın data altyapısını yöneten birimin kontrolündedir. 

Yurt altyapılarının tamamında 1000Mbps destekli switchler bulunmaktadır. Yukarıda bahsedilen gereksinimler sağlandığı sürece bilgisayarınız ve Ethernet anahtarlama cihazı arasında 1000Mbps bağlantı görebilirsiniz. Bu durumu bilgisayarınızın ağ ayarları bölümünden de kontrol edebilirsiniz (Başlat düğmesine tıklayın, ardından Ayarlar > Ağ ve İnternet > Durum’u seçin).

Fakat çoğunlukla gözden kaçan durum buradaki değerin İnternet bağlantı hızı sanılmasıdır. İnternet “best effort” algoritmaları ile veriyi paketlere bölerek çalışır. Paketler İnternet dünyasında gideceği adrese en uygun rotalardan gönderilmeye çalışılır ve burada çoğunlukla bir hız garantisi verilmez. Hız garantisi için ek protokoller kullanılması gerekir. Bu protokoller dahi bir noktaya kadar hız garantisi sağlar. Bir örnekle açıklamak gerekirse evinizden bir alışveriş merkezine gidebilmek için yoldaki trafik durumu tek başına bir şey ifade etmez. Evinizden bu alışveriş merkezine kadar tüm yollar sadece size tahsis edilmiş bile olsa binanın giriş-çıkış kapasitesi yeterli değilse kuyruk oluşması ve sıra beklemeniz her şeyi değiştirecektir. Bilgisayarınızın ağ bağlantıları kısmında gördüğünüz hız sadece bilgisayarınız ve Ethernet anahtarlama cihazı arasındaki hızdır. Yani örnek üzerinden devam edecek olursak eviniz ile ilk trafik ışığı arasındaki kısmı ifade eder. 

Kampüs ana bağlantımızın 10000 Mbps (10 Gbps) olduğu düşünüldüğünde İnternete çıkış hızınızın 1000Mbps olması da bu açıdan mümkün olmamaktadır. Çünkü yoğun dönemlerde 30.000-40.000 civarı kullanıcı aynı anda bu ağdan faydalanmaktadır. Dolayısıyla kişi başına 1000 Mbps bir hıza erişmeniz mümkün olamamaktadır. 

Hız testleri bu noktada daha anlamlı sonuçlar vermektedir. Bu testler bilgisayarınızdan belirlenmiş bir test sunucusuna kadar olan yoldaki trafik durumu hakkında fikir vermek için kullanılabilir. Fakat bu testten aldığınız sonucun herhangi bir web sayfası için ve günün her anında geçerli olacağını varsaymak doğru olmayacaktır.

Benzer durum kablosuz ağ için de geçerlidir. Burada da gördüğünüz hız bilgisayarınız veya telefonunuz ile bağlı bulunduğu kablosuz ağ cihazı arasındaki hızı ifade edecektir. Kablolu ağdan farklı olarak:
    • Etraftaki kullanıcı sayısına, 
    • Etraftaki diğer kullanıcıların yaptığı indirme/yükleme (download/upload) işlemlerinin yoğunluğuna,
    • Havadaki sinyal kirliliğine (interference), 
    • Kablosuz ağ cihazına olan uzaklığınıza,
    • Kablosuz ağ cihazı ile aranızdaki fiziksel engellere (duvar, cam, metal pano), 
    • Kullandığınız cihazın anten tasarımına ve gücüne, 
    • Kullandığınız cihazın desteklediği Wi-Fi teknolojisine,
    • Kullandığınız cihazı konumlandırdığınız yere (özellikle telefon/tabletler için), bağlı olarak bağlantı hızınız sürekli olarak değişecek ve çok daha büyük bir belirsizlik hakim olacaktır.

Mobil şebekeler (3G, 4.5G vs.) için de bu durum geçerlidir. Burada da telefonunuzda gördüğünüz mobil şebeke hızı yine baz istasyonu ile telefonunuz arasındaki bağlantı hızını ifade eder.

Kampüs içinde ağ bağlantısında sorun yaşadığınızı düşündüğünüz yerler için https://speedtest.metu.edu.tr/ kullanarak bağlı olduğunuz kampüs ağında (yurt, bölüm, kablolu/kablosuz) o andaki hızınızı görebilirsiniz.  Ek olarak online “traceroute” uygulamaları ile de ulaşmakta sorun yaşadığınız sayfalara giderken trafiğin hangi noktada sıkıştığını inceleyebilirsiniz. Bu tür uygulamalar paketlerinizin geçtiği tüm ana cihazları ve bunlarla ilgili performans değerlerini gösterecektir. Uçtan uca erişim süresi yerine aradaki trafiğin nerelerde sıkıştığı da yaşadığınız problemi daha kolay anlamlandırmanızı sağlayacaktır. Farklı sayfaları denemeniz de durumu netleştirecektir. 

“İnternet hızımda sorun var” denildiğinde sorunu doğru tanımlamak çözüm için oldukça önemlidir. Bağlanmaya çalışılan sayfa, bağlantı sırasında kullanılan cihaz (işletim sistemi ve MAC/IP adres bilgileri), bağlantı saat aralığı, bağlanılan kullanıcı kodu gibi bilgiler hızlı çözüm için oldukça önemlidir.

Kampüs içinde bağlı olduğunuz altyapı cihazlarının büyük bir kısmı 7/24 otomatik olarak izlenmekte ve hata kayıtları toplanmaktadır. Bu cihazlardan kaynaklı ortaya çıkan sorunlara da mesai saatleri içerisinde herhangi bir şikâyet olmasa dahi müdahale edilmektedir. Kampüs ağından https://monitor.metu.edu.tr/ adresine erişerek arızalı/hizmet veremeyen cihazları inceleyebilirsiniz. Bu cihazların ne kadar süredir hizmet veremediği de bu sayfada belirtilmektedir. En fazla 5 dakika gecikme ile hizmet veremeyen cihazlar bu sayfada gösterilmektedir. Örneğin odanızdaki kablosuz ağ yayını yok olduysa buradan arızalı bir cihaz olup olmadığını kontrol edebilirsiniz. 

Bunlara ek olarak kampüs ağının ticari değil akademik bir ağ olduğunu ve IP adresi tahsis edilirken kabul ettiğiniz kullanım koşullarına uygun şekilde İnternet kullanmanız gerektiğini hatırlatırız. Bu kurallara https://ulakbim.tubitak.gov.tr/tr/hizmetlerimiz/ulaknet-politikalari adresinden erişip inceleyebilirsiniz.

Kablolu ağ için yapabileceğiniz kontroller;
    • Bilgisayarınızın Ethernet kartı sürücülerinin doğru model ve güncel olmasına dikkat etmek
    • Bilgisayarınız kablolu ağ girişini temiz tutmak (toz ve sıvılar sorun yaşamanıza sebep olur)
    • Bilgisayarınızın kablolu ağ girişinde deformasyon olmadığından emin olmak (zamanla yıpranıp oksidasyona uğrayabilmektedir)
    • Kaliteli ve deforme olmamış bir Ethernet ara kablosu kullanmak
    • Tırnağı kırılmış konnektörlere sahip bir kablonuz varsa değiştirmek
    • Dış koruması sıyrılmış bir ara kablonuz varsa değiştirmek
    • Ara kablonuzu keskin açılarda bükmemek, kırmamak
    • Ara kablonuzu düğüm haline getirmemek, bağlamamak
    • Arka planda çalışan ve İnternet trafiğinizi etkileyebilecek uygulamaları inceleyip gereksiz olanları kapatmak
    • Güvenlik taramaları ile bilgisayarınız güncel tutarak haberiniz olmadan indirme/yükleme işlemi yapan uygulamaları engellemek (Botnet uygulamaları kullanımı gibi)

Kablosuz ağ için yapabileceğiniz kontroller;
    • Bilgisayarınızın kablosuz ağ kartı sürücülerinin doğru model ve güncel olmasına dikkat etmek
    • Mobil cihazlarınızın veya bilgisayarınızın antenlerini kapatacak koruyucular (özellikle metal olanlar) kullanmaktan kaçınmak
    • Bilgisayarınızın veya mobil cihazınızın bataryasının boş olmaması (bu durumda sinyal gücünü kısacaktır)
    • Kablosuz ağ cihazına yakın ve mümkünse görüş açınızda olacak şekilde cihazınızı kullanmak (mesafe ve araya giren engeller performansı düşürecektir)
    • Kablosuz ağ kullanırken mümkünse etrafta daha az kullanıcının olduğu yerleri tercih etmek (kablosuz ağ erişim cihazı üzerindeki kullanıcı sayısı arttıkça performans düşecektir)
    • Kablosuz ağ kullanırken gereksiz uygulamaları ve indirme/yükleme işlemlerini iptal etmek (örneğin Zoom kullanırken bir yandan dosya indirmek)
    • Meturoam/Eduroam sanal kablosuz ağ yayınlarıdır ve her ikisi de fiziksel olarak aynı kablosuz ağ cihazlarından yayınlanmaktadır. Farklı kripto teknolojileri kullandığı için bazı cihazlarda sorun yaşanabilmektedir. Alternatif olarak diğeri ile bağlantı denenebilir.
    • Kablosuz ağlarda mobil cihazlar mevcut yayınlar içerisinde daha iyi olanı tercih edecek şekilde “roaming” yaptığı için iki tane benzer yayın arasında kalmak bağlantı sorunlarına yol açabilir. Mümkünse bir tanesine daha yakın olacak şekilde yer değiştirmek bu sorunları ortadan kaldırmanıza yardımcı olacaktır.
    • Mevcut Wi-Fi teknolojileri 2.4 ve 5Ghz bantlarında çalışır. 2.4Ghz duvar geçişleri ve uzaklık açısından çok daha iyi bir performans sergiler. Fakat bant genişliği ve kullanıcı sayısı dikkate alındığında 5Ghz çok daha iyi çalışır. Cihazınızın özellikleri uygunsa hangisinden bağlandığınızı kontrol edebilirsiniz. Bazı cihazlarda bir tanesine öncelik verilebilmekte veya cihaz bunlardan sadece bir tanesini kullanmaya zorlanabilmektedir. Kablosuz ağ erişim cihazına yakın olduğunuz durumlarda 5Ghz tercih edecek şekilde bağlantı sağlamanız performans artışı sağlayacaktır. Cihaza mecburen daha uzak olduğunuz veya arada duvarlar olduğu durumda 2.4Ghz tercih edecek şekilde ayar yapmanız daha stabil bir bağlantı sağlayacaktır.